بخور نخورهاي طب سنتي

خوردن هر ماده غذايي که ديرهضم باشد با هر ماده غذايي که سريع‌الهضم است يا دو ماده خوراکي طبيعت سرد مي‌تواند در درازمدت (در صورتي که به طور مکرر و عادتي به مصرف برسند) مسئله‌ساز شود.

شما مي‌دانيد قديمي‌ها چرا مي‌گفتند نبايد غذاهايي مثل خربزه و عسل يا ماست و ماهي را با هم خورد و آيا مصرف اين مواد واقعاً مي‌تواند مشکل‌ساز شود؟

دکتر مهرداد کريمي، متخصص طب سنتي، به اين پرسش‌ها پاسخ داده است.

*آقاي دکتر! از قديم شنيده‌ايم که مي‌گفتند خربزه و عسل با هم نخور که در دلت سنگ مي‌شود يا ماست و ماهي بخوري پوستت لک مي‌آورد. آيا اين گفته‌ها پايه علمي دارند؟

**نه، اين جملات باورهايي کاملاً اشتباه هستند. به طور کلي، اين موضوع درست است که خوردن هر ماده غذايي که ديرهضم باشد با هر ماده غذايي که سريع‌الهضم است يا دو ماده خوراکي طبيعت سرد مي‌تواند در درازمدت (در صورتي که به طور مکرر و عادتي به مصرف برسند) مسئله‌ساز شود اما بيان اين مسئله که خوردن آن‌ها باعث مي‌شود در دل سنگ شوند يا حتماً برص يا لک مي‌آورند، درست نيست.

*پس يعني قوانين و ممنوعيت‌هايي در طب سنتي در رابطه با مصرف مواد غذايي با هم وجود دارد؟

**بله، يکي از ارکان اساسي در طب سنتي تغذيه مناسب است و يکي از بخش‌هاي تغذيه مربوط به آداب غذا خوردن و آب نوشيدن مي‌شود. منظور از آداب اين است که چه غذايي را به چه ميزان و با چه غذاي ديگري مصرف کنيم. در طب سنتي قانون‌هايي وجود دارد که بر اساس آن بايد ترتيب وقت غذا مشخص باشد. منظور از ترتيب وقت غذا اين است که چه غذايي را به دنبال چه غذاي ديگري مي‌توان مصرف کرد تا بدون عارضه باشد.

چند نکته اساسي که بايد بدانيم اين است که فرد بايد به صورت فيزيولوژيک عمل کند يعني تا احساس ضعف و گرسنگي نکرده نبايد غذا تناول کند. اگر تشنه يا گرسنه بود نبايد به يک‌باره ميزان زيادي غذا بخورد يا آب بنوشد. يکي ديگر از قوانين در طب سنتي، مسئله مزاج است. هر فردي در هر سني مزاج خاص خود را دارد و فرد هر غذايي که مي‌خواهد بخورد بايد ملاحظه سنش و فصلي که در آن هست را بکند. اجتناب از خوردن نان گرم و آشاميدن آب سرد بعد از آن، اجتناب از خوردن غذاهاي سريع‌الهضم بعد از غذاهاي ديرهضم، اجتناب از خوردن همزمان دو غذاي گرم يا سرد يا لزج يا قابض يا نفاخ از جمله اين قوانين است.

*لطفاً مثال‌هاي ملموس‌تري بزنيد تا متوجه اين قوانين شويم.

**مثلاً خوردن خربزه بعد از گوشت اشتباه است. گوشت غذايي ديرهضم است و نياز دارد تا در دستگاه گوارش کار بيشتري روي آن انجام شود در حالي که خربزه، غذايي زودهضم است. وقتي اين دو خوراکي همزمان يا پشت سر هم مصرف مي‌شوند، هضم گوشت دچار مشکل مي‌شود. البته خربزه با گوشت فرايندي ايجاد نمي‌کند، بلکه خربزه در دستگاه گوارش سريع‌تر هضم مي‌شود در صورتي که گوشت هنوز نياز به هضم شدن دارد. اين تداخل بر دستگاه گوارش اثر منفي مي‌گذارد و در صورت تکرار در درازمدت فرد را دچار عارضه مي‌کند. خوردن سرکه بعد از برنج، خوردن ميوه به خصوص انگور بعد از کله‌پاچه، خوردن شير يا فراورده‌هاي لبني به عنوان دسر بعد از گوشت و تخم‌مرغ، خوردن حليم يا آش بلغور با انار، خوردن عدسي يا ماش با سرکه، خوردن خربزه با عسل، کشمش با عسل،‌ انبه با آب طالبي و ... به همين علت اشتباه است. خوردن همزمان حليم و کله‌پاچه نيز چون هر دو ديرهضم هستند يا ماست و آب‌ليمو و ماست و ماهي و حتي ترب چون سرد هستند يا تمبرهندي يا رب‌هاي ترش و آب انار چون هر دو ترش و قابض هستند يا سير و پياز چون نفاخ‌ هستند يا مصرف همزمان ادويه‌هايي مثل ميخک و زنجبيل در غذا چون هر دو گرمند، توصيه نمي‌شود.

به ‌طور کلي، بر اساس آموزه‌هاي طب سنتي، استفاده از ادويه‌هاي ترکيبي درست نيست. مثلاً باقالاي سرد را بايد با گلپر يا حليم گندم را با دارچين مصرف کرد و قرار نيست اگر غذايي سرد است با آن چند ادويه يا گياه گرم مصرف شود. مصرف آب گرم با غذاي شور يا مصرف آب سرد با ميوه‌هاي داراي رطوبت بالا مثل نارنگي يا هندوانه به دلايلي که البته توضيح آن پيچيده است نيز توصيه نمي‌شود.

*تمام افراد در هر سني با هر مزاجي بايد اين قوانين را رعايت کنند؟

**بله، البته رعايت اين مسايل با پيش‌فرض سالم بودن فرد است. ممکن است به افراد بيمار يا در شرايط خاص به بعضي افراد به صورت دريافت دارو، مصرف برخي ممنوعيت‌ها، بعد از غذا توصيه شود.

مثلاً افرادي که گياه‌خوارند چون سبزي‌ها اکثراً سرد و تر هستند و مصرف آن‌ها باعث افزايش رطوبت در بدن مي‌شود به عنوان ادويه برايشان استفاده از آنقوزه توصيه مي‌شود چون گرمي زياد اين ادويه، رطوبت گياهان و آسيب و عوارض مصرف آن‌ها را کمتر مي‌کند.

*آيا مصرف غذاهاي ممنوع پشت هم يا همزمان در همان لحظه مشکل‌آفرين است يا در اثر تکرار عوارض بروز مي‌کنند؟

**در برخي از موارد عوارض را همان لحظه مي‌بينيم مثل خوردن انگور بعد از کله‌پاچه اما به طور کلي، در افراد مستعد، عادت به مصرف اين مواد در درازمدت باعث بروز بيماري مي‌شود. مثلاً فردي را در نظر بگيريد که عادت دارد شام دير مي‌خورد، در وعده شام گوشت مي‌خورد و قبل از خواب هم شير يا ماست مصرف مي‌کند يا مثلاً فردي که عادت دارد همراه برنج، ترشي مي‌خورد، تکرار اين آموزه‌هاي غلط در افراد مستعد از نظر مزاج و در شرايط خاص است که آسيب‌رسان مي‌شود.

*آيا در اثر مصرف اين ممنوعه‌ها فرد دچار بيماري‌هاي مشخصي مي‌شود؟

**خير، گاهي مي‌شنويم که مصرف ماست و ماهي و ترشي به ويژه در کودکي برص مي‌آورد. اين موضوع اصلاً درست نيست. مصرف همزمان چند ماده غذايي سرد، اخلاط سرد و خلط سودا ايجاد مي‌کند. از طرفي، يکي از مکانيسم‌هاي برص در طب سنتي نيز ايجاد آن به واسطه خلط سوداست اما اين‌گونه نيست که حتماً به دليل مصرف همزمان غذاهاي سرد، فرد برص بگيرد. اين مواد به هر حال دستگاه گوارش را دچار اختلال مي‌کنند و بسياري بيماري‌ها از همين‌جا نشأت مي‌گيرند.